The Deals That Made the World | Jacques Peretti (Kitap)

Gazeteci yazar Jacques Peretti, Dünyayı Değiştiren Gizli Anlaşmalar isimli kitabında herkesi ilgilendiren 15 farklı konuya değiniyor, bu konuların perde arkasını anlatırken gerçekleri de ortaya çıkarıyor. 

Nakit yerine yeni nesil ödeme sistemlerinin kullanılmaya başlanması 

Günümüzde çoğu kişi, nakit para kullanmak yerine kredi kartını kullanmayı tercih ediyor, peki bunun temel nedeni ne? İnternet üzerinden alışverişin yaygınlaşması ve hatta vazgeçilmez olması ile birlikte önce PayPal ardından Apple Pay gibi pek çok ödeme sistemi de ortaya çıktı. Facebook, Apple, Microsoft, Amazon, Google gibi teknoloji firmaları da kendi ödeme sistemleri konusunda yarış halinde. Tüm bu ödeme sistemlerinin müşteri toplamaya çalıştığı bilinen bir gerçek. 

MIT’den Drazen Prelec yaptığı bir çalışmada nakit para harcama anında çok kısa süreli de olsa bir kaçınma anı yaşanıyor. Bu kısa anda, bir para kaybı hissi oluşuyor ve paranın karşı tarafa iletilmesinden kaynaklanan bir acı duyuluyor. Kredi kartı ve benzer ödeme sistemleri kullanıldığında ise harcanan tutar yüksek bir meblağ olsa bile bu kaçınma ani yaşanmıyor. Kısaca, nakit para dışındaki ödeme sistemleri para harcamayı soyutlaştırarak daha kolay hale getiriyor. 

Bir banknotun üzerinde ne kadar çok sayıda mikrop olduğunu gösteren araştırmanın arkasında da kredi kartı firması Visa’nın olduğu kitapta paylaşılan notlar arasında bulunuyor. 

Wall Street ve yaşanan kaos 

ADM, Bunge, Cargill ve Louis Dreyfus dünyanın en büyük gıda şirketleri. Bu şirketler, dünyadaki buğday üretiminin 90%’ini kontrol ediyor. Kitabın bu bölümünde, bu dört büyük firmanın tahıl fiyatlarını nasıl kontrol ettikleri ve bunun sonuçları ele alınıyor. 

Cayman Adaları ve vergi oranları 

Google, Facebook, Starbucks, Amazon gibi büyük firmaların ilişkili olduğu Cayman Adaları’nın hikayesi bu bölümde anlatılıyor. 

Eşitsizliğin ticari bir fırsat olarak nasıl değerlendirildiği 

Orta sınıf, tüm dünyada yok oluyor ve bu durum toplumları geri dönüşü olmayan bir yola sürüklüyor. Dünya üzerindeki zenginliğin çok büyük kısmı, sadece çok az sayıdaki kişide toplanmış durumda. Gelir dağılımındaki eşitsizlik ve sonuçları bu bölümde işleniyor. 

Gıdanın ve beslenme düzeninin insan sağlığını nasıl etkilediği 

Bu bölümdeki en çarpıcı noktalardan birisi, Vücut Kitle İndeksi’nin, 1945 yılında Met Life’in bir çalışanı tarafından ortaya atılmış olması. Elindeki verileri inceleyen Louis Dublin, sağlık sigortası için ödenen ücretlerin müşterilerin kilolarıyla doğru orantılı olduğunu tespit etmiş ancak gazeteci Guerin’in de vurguladığı üzere VKİ, yaygın kanının aksine herhangi bir bilimsel gerçeğe dayanmıyormuş. 

Bu bölümde ayrıca, diyet yapanların 90%’inin önceki diyetlerini yarıda bırakıp tekrar diyete başlamış olanların oluşturduğu vurgulanıyor. Yeni nesiller giderek daha şişman hale geliyor. Diyet yapanlar genellikle yağı azaltılmış “light” ürünlere yöneltilse de, asıl gerçek vücudumuza her geçen gün daha fazla şeker giriyor oluşu. Şeker tüketiminin artması başta obezite olmak üzere çeşitli olumsuzluklara ve hastalıklara yol açıyor. Kitapta vurgulanan diğer bir nokta ise, bu tür hastalıklara çare bulması beklenen bilim insanlarının aslında gıda firmaları tarafından finanse ediliyor oluşu.

İlaçların modern hayatın vazgeçilmezi haline gelmesi 

ABD’de 2000 yılında yetişkinlerin 8%’i 5 ya da daha fazla reçeteli ilaç kullanıyordu. 20 yıldan daha az bir sürede bu rakam 2 katına çıktı. (sayfa 144) İlaç endüstrisinin bel kemiği “3 büyük D” üzerine kurulmuştur: Depresyon, diyabet ve demans. (sayfa 145) Bu bölümde, ilaç firmalarının piyasaya çare olarak sürdükleri ilaçlardan hemen önce çeşitli belirtileri listeleyerek bunları bir hastalığın belirtisi olarak ilan etmeleri de anlatılıyor. Bu belirtilerden bazılarının muğlak olduğu da belirtiliyor. Bu şekilde, ilaçlarla aslında modern hayatın tedavi edilmeye çalışıldığı vurgulanıyor.

Hangi işi yaptığının insanın bir nevi kimliğini belirliyor oluşu 

Bu bölümde, F. Taylor’ın Blimsel Yönetim İlkeleri kitabında anlattığı verimlilik ilkelerinin ortaya çıkışı ile Tom Peters ve Robert Waterman’ın kaleme aldığı In Search of Excellence: Lessons from America’s Best-Run Companies kitabının perde arkası anlatılıyor. Uber, Airbnb gibi yeni nesil şirket modelleri bazı kişileri istedikleri kadar çalıştıkları bir (ek) iş sahibi yapmış olsa da, bu çalışma modellerinin bazı olumsuz yanları da bu bölümde tartışılmış.

Planlı eskitme mühendisliği (satın aldığımız elektrikli eşyaların kullanım ömrünün net şekilde belirlenmiş olması)

Planlı eskitme anlayışı beraberinde sürekli yükseltme anlayışını da getirmiştir. Bugün bir iPhone satın alan kişi, çok kısa bir süre sonra telefonun yazılımında güncellemeler yapılacağını biliyor. Her yıl, iPhone’un yeni bir modeli piyasaya çıkıyor. Dolayısıyla, bir iPhone’un “en yeni” olarak kalma süresi sadece 12 ay. 

Satın aldığımız tüm elektrikli eşyalara firmalar tarafından bir kullanım ömrü belirleniyor. Çoğu zaman, tamir ettirmek yenisini satın almaktan daha pahalı olduğu için tercih edilmiyor.

Her şeyi bilen bir firmanın gücü elinde tutması 

McKinsey firması çalışanlarının daha sonradan The War For Talent ismi ile kitap haline getirdikleri “yetenek savaşları” kavramının ortaya çıkışı bu bölümde anlatılıyor. Malcolm Gladwell’in McKinsey hakkında 2002 yılında The New Yorker’da kaleme aldığı The Talent Myth isimli makaleye de gönderme yapılmış.

Kurumların neden ve nasıl yönlendirici olduğu 

Büyük firmaların çeşitli ülkelerde hükümetlerle ilişkisi bu bölümde incelenmiş.

Medya tarafından gizlenen gerçekler 

Medyanın dünya çapında belirli isimlerin elinde olması ve yapılan yayının içeriği bu bölümde anlatılıyor.

Robotlar ve gelecek

Bu bölümde, robotların hayatımıza yavaş yavaş girmesi ve onlarla nasıl yaşamaya başlayacağımız anlatılıyor.

Teknolojinin önde gelen 5 şirketi 

Google, Apple, Facebook, Microsoft, Twitter ve diğer büyük teknoloji firmaları ile ilgili detaylar paylaşılıyor.

Asya’nın kuralları baştan yazması ve küreselleşme

Küreselleşmenin getirdikleri ve Çin’in ticaretteki yeri anlatılıyor.

Günümüzde yeni bir dünya düzeninin oluşması 

Yeni dünya düzeni ile ilgili bir örnek paylaşılıyor.