What We Talk About When We Talk About Books | Leah Price (Kitap)

Leah Price, What We Talk About When We Talk About Books isimli kitabını yazarken edebiyat eleştirmenliği şapkasından çok, diğer uzmanlık alanı olan kitap tarihçiliği şapkasını kullanmış. Price kitapların geçmişten günümüze kadar geçirdiği değişimleri ve toplumda kitapların yerini kitapları hem edebilik açısından hem de elle tutulur bir obje olmaları açısından daha çok ‘somut bir nesne’ olarak ele alıyor.

Leah Price, kitabına internetin kitapların sonunu getireceğine ilişkin medyada yer alan çeşitli makalelerden örnekler vererek başlıyor. 1992 yılında bir pazar günü the New York Times ‘da yer alan bir makale “The End of Books” başlığını taşırken 2004 yılında the National Endowment for the Arts, ABD’ deki okuma alışkanlıklarına ilişkin verileri ‘Reading at Risk’ başlığı ile yayınlar. Bu raporda, 1992 yılından o yana erkekler ve gençlerin daha az kitap okur olduklarını tespit edilmiştir. 2007 yılında hazırlanan devam raporuna göre, 17 yaşındaki gençlerin 19%’ u hemen hiç okumadıklarını söylerken, gençlerin 28%’ i kitap okurken eş zamanlı olarak başka bir medya daha kullandıklarını belirtmişlerdir. 2008 yılına gelindiğinde Atlantic ‘de Nicholas Carr’ in ünlü makalesi “Is Google Making Us Stupid?” yayınlanır. Carr, eskiden uzun yazıları rahatça okuyabiliyorken, dijital çağda adeta yerinde durmakta zorlandığını, elindeki yazıdan uzaklaşmış olan dikkatini toplamakta güçlük çektiğini belirtir. Uzun makaleler, değişen zihinsel alışkanlıklarımızı ve hatta okumanın ruhunu çeşitli bağlamlarda sorgulatır hale gelmiştir: dikkat gerektiren bir fikri baştan sona takip edebilmek, günün haberlerinin satır aralarını okuyabilmek ve hatta yalnız kalabilmek.

Sonraki yıllarda, elektronik kitap satışları kademeli olarak arttıkça basılı kitapların satış rakamları da giderek gerilemeye başlamıştır. ABD’ de 2011 yılında ilk kez ciltli kitaplardan daha fazla elektronik kitap satılmıştır, ancak 2016 yılında bu denge bir kez daha tersine dönmüştür. Price, kitapçıların satışlarının son 10 yılda düştüğünü ancak bunun gerçek nedeninin teknoloji değil de ekonomi olduğunu vurguluyor. Price’ ın kitabının ilerleyen sayfalarında vurguladığı diğer bir nokta, dijital ortamdaki kitapların gelişiminin hız kazanmasının o kadar da eskiye dayanmadığı oluyor. Bilimsel dergiler çevrim içi ortama taşındıkça, bu dergilerde yer alan kağıt üzerinden okuma ile ekrandan okumayı, kitap okumakla dergi okumayı, kurgusalı okumakla kurgusal olmayanı okumayı, yazınsalı okumakla bunun karşısında her ne varsa onu okumayı kıyaslayan makalelerin sayısı artmaya başladı. Tam bu noktada kurgusal karakterleri anlatan kitapları okumanın zihin üzerindeki etkisini bulmaya çalışan bilimsel araştırmalar çoğaldı.

Price, elle çoğaltılmış, ezberlenmiş, hediye edilmiş, takas edilmiş, basılmış kitapların ilk nesil sosyal medya olduğunu belirtiyor. Çünkü bu kitaplar çeşitli sohbetlere hatta tartışmalara konu oluştururken her bir okuyucunun diğerleri ile bağlantıya geçmesine vesile olmuştur.

Instagram, kullanımının yaygınlaşması ile birlikte bookstagram hesaplarının sayısı artmış ve 2014’ den bu yana kitap tanıtımları için değerli bir platforma dönüşmüştür. Bu durum da bir gerçeğe işaret eder; medyada yaşanan tüm değişimlere rağmen kitaplara halen talep vardır.

Teknolojik ürünlerden farklı olarak kitapların nasıl kullanılacağının okura açıklanması gerekmez. Dijital olmamaları nedeni ile okuyucuda dinlendirici ve hatta zamanı durdurucu bir etki yapar.

Basılı kitaplar, taşınabilir boyutlu olarak yaygınlaşmalarından sonra standart bir ürün halini almıştır. Standartlaşmaya çok erken gidilmesinden ötürü, kitapların el üretimi ürünlere kıyasla markalaşması ve tanıtımlarının yapılması da daha kolay olmuştur.

Kitapların standart şekilde çoğaltılması o günler için oldukça gelişmiş bir teknolojiydi. Bugün ise ebeveynler çocuklarına kitap vererek teknolojiye bir mola vermelerini sağlamaktadır. Bu nedenle “kitaplar teknoloji ile mücadeleden sağçıkabilirr mi?” sorusunun cevabı bellidir, kitaplar kalıcıdır, teknoloji ile birlikte sunuldukları ortamlar çeşitlilik kazanmaktadır.

Peki, ‘kitap’ nedir? 1500 yıldan fazla bir süre boyunca üzerinde yazı veya resimler bulunan kağıtların biraraya tutturulmuş hali, kitap olarak adlandırılmıştır. Bir rafta saklanabilir veya ödünç verilebilir bir nesnedir. Kitap tarihçileri ise konuya biraz daha farklı yaklaşırlar. Örneğin bazı kitaplar asla ödünç verilemezler, sayfalarında tarih bulunan ve astrolojik bilgiler içeren cep boy almanaklar gibi. Bunlar, bugünün akıllı telefonları gibi sahiplerine aittirler.

Dijital araçlar, matbaanın değişen biçimleri kadar okuma alışkanlıklarımızı değiştirmemişlerdir. Değiştirdikleri şey, okuma hakkındaki fikirlerimizdir. Edebiyat eleştirmenleri kitapların anlattıkları hikayeleri yorumlarken, kitap tarihçileri ise onları içinde bulunduran nesneler hakkındaki hikayeleri anlatırlar. Bu iki taraf birbirini sürekli eleştirmekte ve karşılıklı olarak konunun özüne odaklanmadıklarını iddia etmektedirler.

Medya tarihi gösteriyor ki, insanları okumaya iten veya okumaktan alıkoyan şey nadir olarak doğru aracın ellerinde olup olmadığıdır. Okurken büyük veya küçük bir ekranın kullanımını gelirin yanı sıra hangi milliyetten olduğunuz da belirlemektedir. Doğu Asya ‘da telefondan bir şeyler okumak oldukça popülerken, Fransızlar laptoplarından, Amerikalılar ise tabletlerinden okumayı tercih ederler. Amazon da elektronik kitap okuyucusu Kindle ürününü pazarlamak için büyük bir çaba içindedir. Şu geçirmezlik elektronik kitap okuyucular için önemli bir özellik olagelmiştir. Taşınması ciltli kitaplardan daha kolay olan karton kapaklı kitapların yaygınlaşmasında da trenlerin kullanımının artmasının rolü vardır.

Price, tıpkı eşi benzeri teknolojik değişimlerin kitap okumaya ayrılan zamanı azalması ve kesintisiz kitap okumanın artık mümkün olmaması gibi, yazarın doğrudan beynine erişebilen kapsayıcı bir deneyim de mümkün olmadığını belirtmektedir. Okuma alışkanlıkları, teknolojideki değişimden ötürü değil altyapıdan ve bu teknolojileri algılamamızda etkili olan insan etkileşimlerinden ötürü değişim göstermektedir.