The Neurotic Personality of Our Time | Karen Horney (Kitap)

Karen Horney, Çağımızın Nevrotik Kişiliği isimli kitabında bir yandan nevrotik kişilerin yapılarını anlatırken, diğer yandan da onların içinde bulundukları çatışmaları, endişeleri, acıları ve hem kendileri ile hem de başkaları ile olan ilişkilerinde yaşadıkları güçlükleri ortaya koymaktadır.

Bugün ‘nevrotik’ kelimesine pek çok anlam yüklenmiştir. Türkçe’de tam karşılığı olmayan bu kelime, kaygılı, tedirgin, hassas, şüpheci, talepkar gibi daha pek çok kavramı ifade ederek kullanılıyor. Nevrotik kişiler, başkalarının ‘normal’ olarak adlandıracağı davranışları göstermek yerine kendilerine doğru geleni takip ederler. Nevrotik kişilik yapısının ölçütlerinden biri, bir kişinin yaşam tarzının ve sergilediği davranışların toplumda ‘normal’ olarak adlandırılan ve makbul sayılan davranış kalıpları ile ne ölçüde örtüştüğüdür. Bir toplumda normal karşılanan davranışlar ise, o toplumun kültürü, yaşadığı yer, içinde bulunulan dönemin değerleri, toplumun hangi sınıfına ait olunduğu ve cinsiyetlere yüklenen roller ile şekillenir.

Kültür, yer, dönem, sınıf ve cinsiyet ölçütleri ile farklı toplumlarda farklı şekillenen normal anlayışı, tüm insanlık için geçerli olan ‘normal psikoloji’ diye bir şeyin olamayacağını da ortaya koyar.

Ayrıntılı kişilik yapısı bilgisinden bağımsız olarak nevrozlarda iki nokta ön plana çıkar (sayfa 17):

• Tepkilerde kesin bir katılık - farklı koşullarda farklı tepkiler verebilmeyi sağlayan esneklikten yoksunluk varsa.
• Olanaklar ile başarılar arasındaki farklılık - kişinin elindeki olumlu koşullara rağmen kendisinden beklenilmesi muhtemel başarılar ortaya çıkmıyorsa ve kişi adeta kendi kendisini engelliyorsa bu farklılık ortaya çıkar.

Nevrozlar, bazı hallerde çatışmalar ve çelişkilerle dolu dış dünyaya tepki için de ortaya çıkabilir. Ancak nevrozun bu türü geçicidir ve zor koşulların ortaya çıkardığı anlık bir ‘uyamama’ halinin belirtisidir. Karakter bozuklukları sürekli tekrarladığı için, nevrozun tedavisi ile ilgilenen psikanalistler için değişken nitelikler taşıyan semptonlardan daha ön plandadır. Çocukluk yaşantıları nevrozu şekillendirebilir, ancak yetişkinlik yaşantısındaki deneyimler ve karşılaşılan kimi zorluklar da yaşanılan nevrozlarla ilişkilidir. Karen Horney’in Freud’dan farklı görüşler ortaya koyduğu noktalardan biri budur.

Aynı kültürü paylaşan kişilerin büyük kısmının benzer sorunlar yaşıyor olması, bu sorunların o kültürdeki yaşam koşullarının bir yansıması olduğuna işaret eder. Nevrotik kişilere ilişkin gözlemler şu alanlarla ilgili turumları ortaya koyar (sayfa 25):

• Duygusal yakınlık gösterme ve görmeye ilişkin tutumlar,
• Benlik değerlendirmesine ilişkin tutumlar,
• Kendini ortaya koymaya ilişkin tutumlar,
• Saldırganlığa ilişkin tutumlar,
• Cinselliğe ilişkin tutumlar.

Toplumun etkisi ile şekillenen biliçaltının bir ürünü olarak ortaya çıkan nevrozlar, içinde bulunduğumuz çağın bireydeki yansımasıdır. Bu anlamda, kaygı nevrozların dinamik merkezini oluşturur. Bu noktada korku ve kaygı arasındaki ayrımı netleştirmek gerekir. Korku, kişinin içinde bulunduğu tehlikeli duruma karşı verdiği orantılı bir tepki ike, kaygı tehlike ile orantısız ve öznel bir tehlikeye yönelik bir tepkidir. Korku durumunda tehlike somut iken, kaygı durmunda soyuttur. Kaygı, irrasyoneldir. Bir kişi, bir konu ile ilgili kaygı taşıdığının farkında olmayabilir, bilmeden kaygı yaşar ve hatta yaşamını ‘gizli’ kaygıları şekillendirir.

Kaygıdan kaçmanın dört temel yolu vardır (sayfa 33):

• Mantığa uygun kılmak,
• İnkar etmek,
• Uyuşturmak,
• Canlandırabilecek düşünce, duygu ve dürtülerden kaçınmak.